Šta su to bezazlene prolazne položajne vrtoglavice - BPPV?
Šta su to bezazlene prolazne položajne vrtoglavice - BPPV?
Mr sci med Milanović dr Nada Klinika za ORL, VMA
BPPV -benigni položajni paroksizmalni vertigo (bezazlena prolazna položajna vrtoglavica), predstavlja iznenadni i jak, kratkotrajan osećaj vrtoglavice obično u vidu osećaja okretanja okoline, ređe propadanja ili tonjenja, koja nastaje pri promeni položaja tela.Najčešće se javlja prilikom spuštanja u ležeći položaj ili pri uspravljanju, odnosno prilikom sagnutog položaja glave ili zabacivanjem glave unazad. Same vrtoglavice obično traju manje od minuta. U početku su obično intenzivne, često praćene vegetativnom simptomatologijom (mučnina, nagon na povraćanje,preznojavanje) što može zamagliti pravu kliničku sliku i dijagnozu bolesti. Mogu se ponavljati u određenom kritičnom položaju tela ili glave tokom nekoliko dana ali i meseci, a mogu prestati i ponovo se javiti nakon više meseci ili godina. Većinom se radi o primarnom ili idiopatskom BPPV.Sekundarni uzroci BPPV uključuju povredu glave, virusnu upalu uva, Menijerovu bolest, migrene ili operacije uha. BPPV se javlja kod osoba svih godina, ali je mnogo češći kod starijih od 50 godina i kod žena što se dovodi u vezu sa osteoporozom.
Često se BPPV u početnoj fazi bolesti ne prepozna, pacijent se uplaši da se radi o nekom ozbiljnom neurološkom poremećaju i sprovede bespotrebna neurološka ispitivanja ili čak uradi magnetnu rezonancu mozga. U anamnezi je značajan podatak da se vrtoglavice ponavljaju pri promeni položaja tela (često se navodi određeni provocirajući položaj) i da traju kraće od 1 minuta.
Dokazano je da je uzrok položajnih vrtoglavica prisustvo kalcijumskih partikula u polukružnim kanalima unutrašnjeg uha pri čemu pogrešno stimulušu receptore kanala što dovodi do kratkotrajne rotatorne vrtoglavice.
Definitivna dijagnoza se postavlja primenom takozvanih vestibularnih položajnih testova i to u fazi aktuelnih tegoba. Pri testu bolesnik sedi na stolu za ispitivanje, potom se spušta u ležeći položaj sa glavom malo sagnutom ispod ruba stola, okreće se glava u stranu tako da je jedno uvo ispod nivoa stola. Obično nakon latentnog perioda od nekoliko sekundi pacijent oseti vrtoglavicu koja nekada može biti intenzivna, trajanja 15-20 sekundi, praćena najčešće rotatornim nistagmusom (nevoljnim trzajevima očnih jabučica). Na osnovu pravca i smera nistagmusa možemo zaključiti o kom tipu BPPV se radi, odnosno o kojem unutrašnjem uvu (levo ili desno ).Ukoliko je zahvaćeno levo uvo nistagmus je obično u pravcu kazaljke na satu, a ako se radi o desnom uvu nistagmus je suprotno od kazaljke na satu.
BPPV u suštini predstavlja bolest koja se često i spontano povlači. Međutim, ukoliko se simptomi ponavljanju tokom više nedelja ili meseci čak i godina simptomi imaju izrazito negativan uticaj na kvalitet života pacijenta.
Ovaj tip vrtoglavica se zove benigni položajni vertigo iz razloga što se u stvari radi o relativno bezazlenim vrtoglavicama koje ne ugrožaju život pacijenta ali obzirom da se često javljaju u toku ležanja ili probude pacijenta u toku noći pacijentu budu veoma neprijatne i stresne.
U lečenju se koriste repozicioni manevri koji imaju za cilj vraćanje kalcijumskih partikula iz polukružnih kanala u svoje prvobitno mesto. Takozvani Epley manevar je jedan od najčešće korišćenih manevara pomoću kojeg se primenom ciljanih konrolisanih pokreta tela odnosno glave kalcijumski kristali vraćaju u prvobitni položaj. U nekim situacijama je dovoljan jedan manevar koji se sprovede već prilikom dijagnostičkog testa, a kod nekih bolesnika, posebno onih koji imaju duži period položajne vrtoglavice potrebno je nastaviti sa repozicionim manevrom u kućnim uslovima po uputstvu koji pacijent dobije.
Takođe se pacijent savetuje da izbegava provokativne položaje (prinudni zabačeni položaj glave) ili pokrete treskanja glave.
U terapiji se tradicionalno koriste lekovi koji smanjuju simptome vrtoglavica, ali ne rešavaju osnovni uzrok. Zbog neželjenih sporednih dejstva poput pospanosti treba ih retko i kraće vreme koristiti.